Documentaire | 4 januari 2015

Asbest aan boord

Defensie stelt personeel onderzeeboot bloot aan kankerverwekkend asbest

Opvarenden van de onderzeeër de Zeeleeuw van de Koninklijke Marine zijn langdurig blootgesteld aan kankerverwekkend asbest. De gevaarlijke asbestvezels zitten tussen de bundels bedrading van de boot. Volgens interne documenten van Defensie gaat het om een “historische besmetting” die al is ontstaan tijdens de bouw van de onderzeeboot, 25 jaar geleden. In die kwarteeuw hebben honderden marinemensen op de Zeeleeuw gevaren, waarbij ze het risico liepen asbestvezels in te ademen.

Ab Blans overleed aan de gevolgen van asbestkanker die hij opliep aan boord van marineschepen

Ab Blans overleed in april 2015 aan de gevolgen van asbestkanker die hij opliep aan boord van marineschepen.

De marine heeft besloten om de dodelijke vezels niet te verwijderen, maar vast te plakken met een speciale hars. “Anders zouden we het schip moeten slopen,” zegt de directeur Materiële Instandhouding van de Koninklijke Marine, C. Boelema Robertus in de uitzending. Maar uit een vertrouwelijk stuk waaruit Brandpunt Reporter citeert, blijkt dat Defensie het asbestvrij maken van de Zeeleeuw te duur vindt. “Het reinigen van de kabels zou enorm veel extra sanerings- en herstelwerk met zich meebrengen.”De vier Nederlandse onderzeeërs uit de Walrus-klasse zijn bijna aan het einde van hun levensduur. Ze worden gemoderniseerd zodat ze meekunnen tot 2025. De Zeeleeuw is de eerste onderzeeër die eind 2013 op de kant ging voor groot onderhoud. Bij aanvang van de werkzaamheden werden losse vezels aangetroffen in de machinekamer en in de ventilatiekanalen van de boot. “Als je het ergens niet wilt hebben, is het dáár,” zegt longarts J. Aerts van het Erasmus Medisch Centrum in Brandpunt Reporter. Asbestvezels kunnen bij inademing een ongeneselijke vorm van kanker (mesothelioom) veroorzaken. “Eén vezel kan genoeg zijn,” aldus Aerts. Onder water wordt de lucht aan boord gerecirculeerd. Tijdens missies verblijft de bemanning soms wel tien weken achtereen aan boord.Defensie ontkent dat opvarenden zijn blootgesteld aan asbestvezels in het ventilatiesysteem, omdat de besmetting pas zou zijn ontstaan tijdens het groot onderhoud bij het verwijderen van een verwarmingselement. “Daarna hebben we nul uren gevaren,” zegt de directeur Materiële Instandhouding van de marine. Maar in een rapport van een asbestverwijderingsbedrijf, dat Brandpunt Reporter in handen kreeg, staat dat de besmetting van het luchtbehandelingssysteem “al eerder/in het verleden” ontstond als gevolg van het “ondeskundig verwijderen” van een verwarmingselement.De derde besmetting, tussen de bedrading in de zogenoemde kabelbomen, werd begin vorig jaar ontdekt. Het onderhoud aan de onderzeeboot moest meerdere keren worden stopgezet en liep zo zeven maanden vertraging op.Defensie kreeg vorig jaar al te maken met ophef over het gebruik van chemicaliën die ernstige gezondheidsrisico’s voor personeel veroorzaken: chroomhoudende verf en het giftige schoonmaakmiddel PX 10. De asbest- affaire bij de marine is veertien maanden lang stil gehouden voor de politiek. Pas nadat Brandpunt Reporter de zaak vorig jaar op de spoor kwam, vragen begon te stellen en inzage vroeg in de stukken, stuurde minister Hennis Plasschaert, daags voor het kerstreces, een brief naar de Kamer. Daarin meldt de minister dat de problemen onder controle zijn. Volgens de bewindsvrouw zijn bij metingen op de drie andere onderzeeboten, de Walrus, de Dolfijn en de Bruinvis, geen asbestvezels aangetroffen. Maar uit de uitzending van Brandpunt Reporter blijkt dat deze boten niet volledig zijn onderzocht. Obelink BV, het bedrijf dat de metingen uitvoerde, meldt in interne rapportages dat niet alle verdachte plekken aan boord konden worden ‘bemonsterd’. Er is sprake van “beperkingen en uitsluitingen” omdat delen van de boten niet toegankelijk waren voor onderzoek.Al in 1999 beloofde het ministerie van Defensie de Tweede Kamer dat de asbestproblematiek bij de krijgsmacht grondig zou worden aangepakt. Asbesthoudende onderdelen aan boord van marineschepen zouden worden verwijderd en vervangen door veilige alternatieven. Dat was “uitgangspunt” van beleid, aldus de toenmalige verantwoordelijke staatssecretaris Henk van Hoof. Uit Brandpunt Reporter blijkt dat er van die belofte niets terecht gekomen is. Het onderzoeksprogramma vergeleek de asbestinventaris van de onderzeeboten uit het jaar 2000 met die van eind vorig jaar en stelt vast dat er in de tussenliggende jaren nauwelijks iets aan het probleem is gedaan. Er zit nog volop asbest in de onderzeeërs. Op de actuele inventarislijst staan zelfs meer asbesthoudende onderdelen dan op die uit 2000.Het ministerie van Defensie heeft sinds 2004 aan 167 (oud)medewerkers een schadevergoeding moeten betalen omdat ze op het werk asbestkanker hebben opgelopen. Uit onderzoek van Brandpunt Reporter blijkt dat 115 slachtoffers bij de Koninklijke Marine hebben gewerkt. Hoewel werkgevers in Nederland wettelijk verplicht zijn om een registratie bij te houden van werknemers die met asbest in aanraking zijn gekomen, kan het ministerie van Defensie niet zeggen hoe veel (oud)werknemers zo’n asbest-aantekening hebben. Dat wordt volgens het ministerie niet centraal bijgehouden.

De uitzending van Brandpunt Reporter bekijk je hier:

Asbest aan boord

Jos Slats & Bart Nijpels & Eliza Bergman

Zoeken

Asbest aan boord

Defensie stelt personeel onderzeeboot bloot aan kankerverwekkend asbest