Op basis van vrij gegeven communicatie, documenten én ooggetuigenverslagen nemen we je mee naar ‘ De hel van Kabul’.  Van dag tot dag en soms van uur tot uur reconstrueren we wat er gebeurde toen de Taliban in augustus opnieuw de macht grepen. Duizenden mensen onder wie honderden landgenoten en Afghaanse tolken die voor Nederland hadden gewerkt, probeerden in doodsnood hun land te ontvluchten. Voor het eerst doet Cees Roels, de plaatsvervangende ambassadeur ter plaatse zijn verhaal voor een camera. Dat geldt ook voor majoor Tijs, de commandant van het KCT (Korps Commandotroepen) team. Hij vertelt over hun inzet aan de hand van niet eerder vertoonde bodycam- beelden.

Voor Zembla onderzoeken we, in een tweeluik, de Nederlandse missie in Afghanistan. In deel 1 ‘Oorlog in Uruzgan’ blijkt dat Den Haag onvoldoende militairen naar Uruzgan stuurde. Door het tekort aan manschappen waren de Nederlanders, voor de beveiliging van essentiële transporten, afhankelijk van een lokale warlord: Matiullah Khan die voor de bescherming van konvooien 1500 tot 3000 dollar per truck toucheerde. Nederlanders konden in Uruzgan minder vaak en minder ver patrouilleren dan ze wilden en daarom, tot hun frustratie, onvoldoende bescherming bieden aan de burgerbevolking. Het leidde, ook op korte afstand van de Nederlandse bases, tot gruweldaden door de taliban.

Tijdens de NAVO-missie (ISAF) in Uruzgan werkten de Nederlanders samen met lokale machthebbers die zich schuldig maakten aan seksueel misbruik van minderjarige jongens. Het misbruik werd volgens anonieme bronnen ook gepleegd in een met Nederlands geld gebouwd mortuarium, recht tegenover Kamp Holland. Een Uruzgaan-veteraan vertelt: “Ik heb er melding van gemaakt bij het Provinciaal Reconstructie Team. Iedereen wist ervan. (…) Het werd niet gebruikt als mortuarium maar om kinderen, jongetjes te misbruiken. ”Het ongemoeid laten van dat misbruik leidt tot veiligheidsrisico’s. Dat blijkt uit de documentaire ‘Onder toeziend oog’ (KRO- NCRV)

Naar de klote. Troops in contact

Voor het eerst zien we de oorlog in Uruzgan door de ogen van de Nederlandse militairen zelf. Zij vertellen hun verhaal, ondersteund door zelfgemaakte beelden. Gefilmd tijdens hun missie. De documentaire is tot stand gekomen zonder medewerking of tussenkomst van het Ministerie van Defensie. Zeven leden van het 17de- pantserinfanteriebataljon uit Oirschot over hun ervaringen: geen wederopbouwmissie maar vechten, vrijwel dagelijks, tegen een onzichtbare vijand, de Taliban.

Een Nederlandse militair filmt in oktober 2007 hoe Afghaanse soldaten gevangenen martelen. Het gebeurt tijdens ‘Spin Ghar’, een ISAF-operatie tegen de Taliban in Noord-Uruzgan onder Nederlands commando.

Hamid Karzai, president van Afghanistan sloot een verbond met mannen die tot hun ellebogen in het bloed zitten. Na 11 september 2001 verklaren de Verenigde Staten de oorlog aan de machthebbers in Afghanistan, de Taliban. De gastheren van Al Qaida weigeren Osama Bin Laden, het brein achter 9/11 uit te leveren. De Amerikanen steunen Hamid Karzai, die samen met de zogenoemde Noordelijke Alliantie de Taliban verdrijft. Vanaf december december 2001 bekleedt Karzai een machtspositie als lid van de overgangsregering. Een paar maanden later wordt hij door de vergadering van stamoudsten tot president gekozen. (international version available)

Reconstructie van de val van het kabinet Balkenende IV dat struikelde over verlenging van de Nederlandse militaire missie in Afghanistan.

“Ik ben er heilig van overtuigd dat we aan het winnen zijn”, dat zegt M. de Kruif, de Nederlandse NAVO commandant voor Zuid- Afghanistan.De Kruif voert het bevel over ruim veertigduizend troepen. Zijn belangrijkste opdracht: de verkiezingen vreedzaam laten verlopen. Reporter volgt hem in de aanloop en bericht vanaf de frontlinie waar de Taliban zich verzet.

Reporter trekt het gebied in dat tot voor kort onder controle was van de Taliban. Aan de hand van Afghaanse ooggetuigen, reconstrueren we de gebeurtenissen van eind vorig jaar toen de Taliban de omgeving rond de Nederlandse basis bij Deh Rawod bezette en de lokale bevolking onderdrukte op een paar kilometer van een Nederlandse basis.  De veiligheidssituatie is verbeterd maar broos. Dat blijkt uit de de mate van beveiliging rond een vergadering van dorpsoudsten en stamleiders in Deh Rawod. Maar ook tijdens een conferentie bij gouverneur van Uruzgan, A. Hamdam in Tarin Kowt heerst nervositeit. Voor het derde jaar onderzoekt Reporter de stand van zaken bij de missie in Uruzgan, Afghanistan.Hoe verloopt bijvoorbeeld de controle op de besteding van het Nederlandse ontwikkelingsgeld? In een gesprek met de nieuwe  (nu) tweehoofdige leiding van de ISAF- missie maken we de balans op.

Hij deelt het lot en leed van de Nederlandse militairen. Is hun vertrouwenspersoon en spreekbuis. Geestelijk verzorger Wilco van Wakeren neemt geen blad voor de mond. Nooit. Zelf doorliep hij de commando- opleiding en diende vijf jaar in het Korps Mariniers. Van Wakeren diende zelf in Bosnië en Irak en weet wat oorlog betekent. De militairen in Uruzgan  zitten vol frustraties. Namens ‘zijn jongens en meisjes’ vertelt Van Wakeren over de werkelijkheid achter wat Haagse politici een wederopbouwmissie blijven noemen. “Er wordt door de politiek alleen maar gecommuniceerd dat het hier gaat om een wederopbouwmissie terwijl er hier vooral geknokt wordt. Dan geef je de militairen niet de erkenning die hen toekomt. Dat vind ik vreselijk. Als je jonge mensen. Jonge jongens en meiden, de zonen en dochters van de natie, als je daar de beslissing over neemt om die naar zo’n gebied als Afghanistan te sturen en ze dan niet te erkennen, dan draait mijn maag om.”

Net als vorig jaar onderzoekt Reporter de Nederlandse ISAF- missie in Afghanistan. Politici blijven het een wederopbouwmissie noemen maar er wordt steeds vaker vooral gevochten. Een paar dagen voor de KRO ploeg in Kabul arriveert is Tim Hoogland omgekomen. De elfde dode aan Nederlandse kant. De soldaat eerste klas, is het eerste slachtoffer dat valt tijdens een vuurgevecht met de taliban. En de vijand wint terrein. “Ze zitten hemelsbreed op drie tot vijf kilometer”, erkent commandant Nico Geerts. Militairen uiten in Reporter voor het eerst openlijk hun frustraties. Van ‘wederopbouw’ is in Uruzgan amper sprake. In plaats daarvan is er de dagelijkse confrontatie met geweld. Ook voor het eerst: gevechtsbeelden vanuit een Apache helikopter. Te zien is hoe de taliban burgers in zet als menselijk schild. Reporter over militairen die vechten tegen een vaak onzichtbare vijand maar meer dan dat, strijden voor erkenning.

Uruzgan. Wat is het antwoord van ISAF op de terreur van de de vijand? Nederlandse militairen staan machteloos tegenover de wreedheid van de  Taliban. De vijand moordt en martelt om de bevolking af te houden van samenwerking met de buitenlandse troepen. 85 procent van de mensen in Uruzgan is analfabeet en ze wantrouwen de ISAF- soldaten. Wat komt er tijdens de eerste maanden terecht van de wederopbouwmissie in Afghanistan?

Ger Kremer is voor zijn laatste missie in Uruzgan. Daar maakt hij de balans op terwijl hij op zijn operatietafel probeert slachtoffers van het geweld in leven te houden. Kremer ziet hoe het wapentuig evolueert en verwondingen en verminkingen steeds erger worden. Vaak onherstelbaar. Hij stopt er mee omdat hij merkt hoe het hem meer en meer bij de keel grijpt. De dreiging, de angst, de gewonden en de doden, ze hebben hun sporen achter gelaten en Ger Kremer blijvend veranderd.