Annemiek Leclaire belde of ik in vakblad Villamedia wilde vertellen over ‘Het gesprek van m’n leven’. Een eervol verzoek waaraan ik graag heb voldaan. Vooral omdat het minder over mij dan over een paar andere mensen kon gaan en over een gebeurtenis die we nooit mogen vergeten. Annemiek heeft het, vind ik, mooi opgeschreven. Dank daarvoor.

De voorbije week is vooral vanuit Nederlands perspectief teruggeblikt op de gebeurtenissen van 25 jaar geleden. Vandaag herdenken overal ter wereld ontheemde overlevenden, nabestaanden en ooggetuigen de genocide. De slachtpartij die Servische milities aanrichtten onder vijftien tot twintigduizend mensen die de enclave ontvluchtten. De Bosnische arts Ilijaz Pilav overleefde. Tien jaar later nodigt hij Dutchbat arts Ger Kremer en mij uit om mee te lopen en te herdenken…

Ger Kremer is voor zijn laatste missie in Uruzgan. Daar maakt hij de balans op terwijl hij op zijn operatietafel probeert slachtoffers van het geweld in leven te houden. Kremer ziet hoe het wapentuig evolueert en verwondingen en verminkingen steeds erger worden. Vaak onherstelbaar. Hij stopt er mee omdat hij merkt hoe het hem meer en meer bij de keel grijpt. De dreiging, de angst, de gewonden en de doden, ze hebben hun sporen achter gelaten en Ger Kremer blijvend veranderd.

Tien jaar na de massamoord op meer dan achtduizend Bosniers organiseert arts en overlevende Ilijaz Pilav een gedenkmars van Tuzla terug naar Srebrenica. Een tocht met getuigenissen van overlevenden over de horror van juli 1995. Een mars langs mijnenvelden en massagraven die herinneren aan de grootste moordpartij in naoorlogs Europa.

Na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) kreeg Netwerk het zogenoemde ‘feitenrelaas’ in handen. In het document zijn verklaringen vastgelegd die Dutchbatters hebben afgelegd. Ze werden, terug in Nederland, urenlang verhoord. De 245 pagina’s met verklaringen vormden de basis voor het debriefingsrapport dat toenmalig Joris Voorhoeve naar de Tweede kamer stuurde. Een reeks feiten is, blijkt nu, doelbewust buiten dat rapport en daarmee de openbaarheid gehouden. Het betreft ook mogelijke strafbare zaken. Ze werden in 1995 niet aan het Openbaar Ministerie gemeld. Inmiddels kan het OM geen vervolging meer instellen.

Uit het feitenrelaas blijkt tevens ook dat er al in 1995 een reeks verklaringen is afgelegd over het niet verlenen van medische hulp aan de burgers van Srebenica. Die verklaringen staan dus wel in het feitenrelaas maar ontbreken in het debriefingsrapport.

Minister De Grave reageert op de feiten.